Ήταν αρχές Ιανουαρίου όταν επιστρέφοντας από τη Θεσσαλονίκη στο Λονδίνο είχα την ευκαιρία να περάσω μερικές ώρες στη Ζυρίχη, ως ενδιάμεσο σταθμό. Πέρα από το σοκ που μπορεί η Ελβετία να σου προκαλέσει συγκρινόμενη με την Ελλάδα (ή ακόμα και με την Αγγλία) σε επίπεδο οργάνωσης, ήξερα ότι λόγω της πλούσιας ιστορίας της χώρας γύρω από την ιατρική ήταν το πλέον κατάλληλο μέρος για να αναζητήσω ένα «απαγορευμένο» μουσείο γι’ αυτήν.. και δεν έσφαλα.

Για στη Ζυρίχη;
Γιατί όμως να υπάρχει ένα «απαγορευμένο» μουσείο ιατρικής στη Ζυρίχη, ή γενικότερα στην Ελβετία; Τι το ιδιαίτερο έχει αυτή η χώρα; Μα είναι απλό, μία ιστορία 5 αιώνων ουδετερότητας..
Ήταν το 1499, όταν δημιουργήθηκε ένας συνασπισμός ανθρώπων στην περιοχή που κατέληξε σε οτιδήποτε σήμερα ονομάζουμε Ελβετία. Και παρά τους δεκάδες πολέμους που ακολούθησαν και συχνά είχαν ως στόχο την ίδια, η χώρα κατάφερε να παραμείνει εντυπωσιακά ουδέτερη και ανεξάρτητη, με μοναδική ίσως εξαίρεση τη βραχυπρόθεσμη κατάληψη της από τον Ναπολέοντα στις αρχές του 19ου αιώνα.
Δεν έλαβε ενεργή συμμετοχή μήτε σε κάποιον από τους δύο παγκόσμιους πόλεμους, αποφεύγοντας έτσι μεγάλες καταστροφές και ανακατατάξεις που βίωσαν οι υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Κάπως έτσι, όντας στο κέντρο της Ευρώπης, αποτέλεσε έναν ασφαλή χώρο συνάντησης διαφορετικών εθνικοτήτων και πολιτισμών, χώρο εξέλιξης της ανθρώπινης γνώσης και κυρίως της ιατρικής επιστήμης.

Το Μουσείο «Προδοσίας» της Οδού Rami
Στο κέντρο της εν λόγω πόλης λοιπόν, στον αριθμό 69 της οδού Rami (Ramistrasse στα γερμανικά), βρίσκεται το Ινστιτούτο Ιστορίας της Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης. Μέρος αυτού είναι και το Medizinhistorischen Museum. Γιατί όμως απαγορευμένο;
Όπως αναφέρει και ο George Bernard Shaw, ο άνθρωπος σταδιακά μετέφερε την πίστη του από το Θεό στην ιατρική. Όπως όμως δεν είναι λίγες οι φορές που αισθάνθηκε να προδίδεται από το Θεό του, έτσι προδόθηκε αρκετές φορές και από την επιστήμη της ιατρικής.

Κάπως έτσι, το εν λόγω μουσείο διηγείται αυτό το κομμάτι της ιστορίας, το οποίο σήμερα έχει πάψει να διδάσκεται στις πανεπιστημιακές αίθουσες, το παρελθόν που εσκεμμένα δεν αναφέρεται για διαφύλαξη του κύρους της ιατρικής.
Το παρόν μουσείο δεν είναι αφιερωμένο στην ιστορία της ιατρικής αυτής καθ’ αυτής (δηλαδή στις θεραπείες), αλλά στην ιστορία των ασθενειών και των θυμάτων τους. Έτσι, ο επισκέπτης γνωρίζει από κοντά την εξέλιξη της πανούκλας, της σύφιλης, της ευλογιάς, της φυματίωσης και άλλων μαζικών ασθενειών, καθώς και τα τραγικά αποτελέσματα που είχαν ή έχουν στον ανθρώπινο οργανισμό (παραμόρφωση, αποδυνάμωση, θάνατο). Είναι αφιερωμένη σε θεραπείες που τις περισσότερες φορές είχαν ακριβώς το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα, ή σε μακάβριες «λύσεις» που επιστρατεύθηκαν εκεί όπου η ιατρική είχε αποτύχει.

Όταν η Ιατρική Αποτυγχάνει...
Κάπως έτσι, παρατηρώντας τα εκθέματα (αλλά και διαβάζοντας ή ακούγοντας πληροφορίες, εφόσον βέβαια γνωρίζετε γερμανικά) θα μάθετε μεταξύ άλλων πως στις ακτές του Ζαΐρ οι ασθενείς τοποθετούν ένα καρφί πάνω στο ξύλινο είδωλο Bakongo δίνοντας παράλληλα την υπόσχεση ότι θα πραγματοποιήσουν μία ευχή για χάρη του ώστε να θεραπευτούν, ή πώς έβαζαν ένα κλύσμα από ξύλο, κασσίτερο και ορείχαλκο στο πρωκτό ασθενών ώστε να μαλακώσουν και να ξεπλύνουν περιττώματα (με μία.. αηδιαστικά λεπτομερής εικονογράφηση), ή για ένα αυθεντικό φέρετρο του 14ου αιώνα (όταν η πανώλη θέριζε την Ευρώπη) με πάτο που άνοιγε για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά αμέσως μετά!
Επιπλέον, θα ενημερωθείτε για τις ιατρικές μεθόδους κατά την αρχαιότητα στην Αφρική, την Αίγυπτο (με αντίτυπο του πάπυρου του Ebers και άλλους ιατρικούς θησαυρούς), το Περού, τη Ρώμη, αλλά και την αρχαία Ελλάδα. Μεταξύ άλλων, θα δείτε από κοντά σπάνια ιατρικά βιβλία του μεσαίωνα, την εξέλιξη των πρώτων τεχνητών άκρων, μία πιστή αναπαράσταση φαρμακείου του 14ου αιώνα (που μοιάζει περισσότερο με κατάστημα ειδών μαγείας), κ.α.

Αναζητώντας το «Απαγορευμένο» στη Ζυρίχη
Αν λοιπόν βρεθείτε ποτέ στη Ζυρίχη και έχετε χρόνο να επισκεφθείτε κάτι εναλλακτικό και «απαγορευμένο», ανεβείτε στο τραμ με τον αριθμό 9 από το κέντρο της πόλης και κατεβείτε στη στάση ETH/ Universitätsspital.
Εκεί, απλά περάστε απέναντι στο δρόμο και ανεβείτε τα σκαλιά του νεοκλασικού κτηρίου όπου παλαιότερα αποτέλεσε σπίτι για μερικούς από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως επιστήμονες, όπως οι Albert Einstein, Erwin Schrodinger (θεμελιωτής της κβαντικής μηχανικής) και Rudolf Hess, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Φυσιολογίας το 1949 (απλή συνωνυμία με τον ναζιστή Walter Richard Rudolf Hess).
Το μουσείο παραμένει ανοικτό από Τρίτη έως Παρασκευή μεταξύ 1 και 6 το απόγευμα, ενώ τα σαββατοκύριακα μπορείτε να το επισκεφθείτε μεταξύ 11 και 5.

Εκθέσεις, Βιβλιοθήκη και Project... Paracelsus!
Αν τώρα επιθυμείτε να οργανώσετε ένα ταξίδι για το εν λόγω μουσείο, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.medizin-museum.unizh.ch ή απευθυνθείτε στο email info@mhiz.unizh.ch για να ενημερωθείτε σχετικά με τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εκθέσεις που φιλοξενούνται κάθε τόσο στο χώρο, όπως π.χ. οι Disaster in Paradisel: The Landslide of Goldau in 1806 την περίοδο 2006-7, Death is Near την περίοδο 2005-6, Paracelsus Magus: Alchemist- Artz- Magier το 2002-3 και Born Above the Grave: Children’s Troubles in Medicine and Art το 2002.
Αν έχετε λίγο επιπλέον χρόνο, μην αμελήσετε να ζητήστε την άδεια του βιβλιοθηκάριου και να επισκεφθείτε τη βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου που βρίσκεται στο ίδιο κτήριο. Αν και η χρήση της επιτρέπεται μόνο σε εξειδικευμένους ακαδημαϊκούς, θα μπορέσετε να ρίξετε μία σύντομη ματιά στην εξαιρετική συλλογή της από σπάνια συγγράμματα.
Τέλος, μην διστάσετε να ζητήσετε πληροφορίες για το Paracelsus Project που «τρέχει» από το 1998 στο Ινστιτούτο, σε μία προσπάθεια να συγκεντρωθεί και να καταχωρηθεί το έργο του μεγάλου (αν και αμφιλεγόμενου) αυτού πνεύματος του 16ου αιώνα.

---

νέα παράξενη σειρά
Ο Παράξενος Ταξιδιώτης
Ταξιδεύει σε Απαγορευμένα Μουσεία
Αλήθεια, τι καταλαβαίνετε διαβάζοντας τον τίτλο αυτής της στήλης; Γιατί ένα «μουσείο» μπορεί να είναι «απαγορευμένο»; Απαγορευμένο ως προς τι; Έχει απαγορευτεί η λειτουργία του; Οι γνώσεις που φυλάει αφορούν μία αθέατη, άγνωστη ή διαφορετική πλευρά της ιστορίας; Ή μήπως απαγορευμένο γιατί αποτελεί έναν τόπο όπου ο άνθρωπος έχει εξορίσει στιγμές της ιστορίας του που προσπαθεί πλέον να ξεχάσει; Και με τον όρο «μουσείο», τι εννοούμε; Κατ’ αρχήν, ξεχάστε τη συμβατική έννοια του όρου, ή μάλλον μην την αφήσετε να περιορίσει την αντίληψη σας. Λέγοντας «μουσείο» σε αυτή τη στήλη εννοούμε έναν χώρο που να έχει την ικανότητα να «εκπαιδεύσει» το συνειδητό επισκέπτη, όπως ακριβώς μπορεί ένα συμβατικό μουσείο. Με λίγα λόγια, μπορεί μεν να είναι ένα μουσείο όπως το νοούμε όλοι, αλλά μπορεί να είναι και ένα παρεκκλήσι, ένα ιστορικό θεματικό πάρκο, κάποια στοά, μία πλατεία, ή ακόμα και μία ολόκληρη πόλη. Άρα, ένα «απαγορευμένο μουσείο» είναι ένα μουσείο απαγορευμένης ιστορίας... τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Ας ταξιδέψουμε λοιπόν αναζητώντας τα, αναζητώντας την δική τους απαγορευμένη ιστορία...