Στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Νορβηγίας μετά το Όσλο, κάτι σαν τη Θεσσαλονίκη δηλαδή της σκανδιναβικής χώρας, θα χρειαστεί να ταξιδέψουμε ώστε να επισκεφθούμε το επόμενο απαγορευμένο μουσείο.. μία σπάνια και σχετικά άγνωστη στο ευρύ κοινό συλλογή αφιερωμένη στην ασθένεια της λέπρας.
Ο λόγος για την πόλη Bergen, κτισμένη πάνω σε ορεινή χερσόνησο που καταλήγει σε ένα εντυπωσιακό φιόδρ, που αποτέλεσαι πρωτεύουσα της Νορβηγίας τον 12ο και 13ο αιώνα. Ο ταξιδιώτης μπορεί να φτάσει στην πόλη μέσω μίας διαδρομής –εξαιρετικής σε ομορφιά- με τρένο από το Όσλο.. και κάπου εκεί, να ανακαλύψει το Μουσείο Λεπρών και ένα πλούσιο αρχείο που αποτελεί μέρος του Memory of the World της UNESCO.

200.000 Λεπροί στον Κόσμο Σήμερα
«Γιατί όμως ονομάσαμε απαγορευμένο ένα μουσείο αφιερωμένο σε μία ασθένεια;» θα αναρωτηθείτε. Η απάντηση είναι απλή: δεν αποτελεί μία οποιοδήποτε ασθένεια, αλλά για την παλαιότερη καταγεγραμμένη ασθένεια που θέρισε εκατομμύρια ανθρώπους κατά το μεσαίωνα στην Ευρώπη και συνεχίζει να θερίζει μέχρι σήμερα.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Η λέπρα θεωρείται πως συνυπάρχει με το ανθρώπινο είδος από τις απαρχές της πορείας του, με παλαιότερη αναφορά σε γραπτά της Αιγύπτου το 1350 π.Χ. Επιπλέον, θέριζε το δυτικό κόσμο επί αιώνες ωθώντας σε επίπονο θάνατο χιλιάδες ανθρώπους καθημερινά. Σήμερα όμως έχει εξαλειφθεί πλήρως, έτσι δεν είναι; Γι’ αυτό άλλωστε η παγκόσμια κοινή γνώμη έπαψε να ασχολείται μαζί της..
Όχι ακριβώς.. μιας και σύμφωνα με την έρευνα Global leprosy situation του Weekly Epidemiological Record εν έτη 2006 υπήρχαν περισσότεροι από 200.000 λεπρούς παγκοσμίως σε τριτοκοσμικές κυρίως χώρες, με τουλάχιστον όμως 25 ασθενείς και στην.. Ελλάδα!
Και το μουσείο του Bergen είναι αφιερωμένο σ’ αυτήν ακριβώς την ασθένεια, τη μοναδική ίσως που σκοτώνει μέλη του ανθρώπινου είδους από τις απαρχές της ιστορίας του μέχρι σήμερα. Επιπλέον, το ίδιο το μουσείο είναι το μοναδικό παγκοσμίως στο είδος του, εξιστορώντας την ιστορία μίας μόνιμης «πληγής» για το ανθρώπινο είδος, η ύπαρξη της οποίας σήμερα έχει τεχνηέντως αποσιωπηθεί στην κοινή γνώμη. Η λέπρα υπάρχει, και ας μην το ξέρουμε, απλά έχει μετοικήσει από την Ευρώπη σε άλλες ηπείρους.

Νορβηγία: Το Ερευνητικό Κέντρο για τη Λέπρα
Γιατί επομένως το μοναδικό σχετικό μουσείο στον κόσμο βρίσκεται στη Νορβηγία; Ποιος ο λόγος; Κατά κάποιον τρόπο, η σκανδιναβική χώρα –μαζί ίσως με την Ισλανδία- αποτέλεσαν τις χώρες από όπου η λέπρα έφυγε από τη δυτική Ευρώπη, μιας και ήταν οι μοναδικές με μεγάλο αριθμών λεπρών στα τέλη του 17ου αιώνα. Έτσι, στο Bergen σήμερα υπάρχει το Αρχείο Λεπρών με πλήθος περιπτώσεων ασθενών από τότε μέχρι σήμερα.
Ήταν το 1702, όταν ολοκληρώθηκε το κτήριο που σήμερα στεγάζει το μουσείο για να χρησιμοποιηθεί ως leprosarium. Και η κατάσταση συνεχώς χειροτέρευε, μιας και το 1830 οι λεπροί ήταν τόσο πολλοί που περίμεναν στην κυριολεξία σε ουρές έξω από νοσοκομεία και μόνον οι προχωρημένες περιπτώσεις αντιμετωπίζονταν.
Μετά από εκτεταμένες επιστημονικές έρευνες των γιατρών Boeck και Danielsen, η λέπρα χαρακτηρίστηκε ως μείζον πολιτικό ζήτημα στη Νορβηγία το 1840 και το 1856 ιδρύθηκε το εθνικό ληξιαρχείο για την καταγραφή λεπρών, το πρώτο ληξιαρχείο ασθενών παγκοσμίως.
Κάπως έτσι, η σκανδιναβική χώρα έγινε το επίκεντρο των ερευνών για την καταπολέμηση της ασθένειας διεθνώς με αποτέλεσμα το 1873 ο Gerhard H. A. Hansen να καταφέρει να απομονώσει τον βάκιλο που ευθύνονταν για τη λέπρα αποδεικνύοντας ότι αποτελεί μεταδοτική ασθένεια (έως τότε δεν γνώριζαν αν ήταν κληρονομική ή μεταδοτική), με πειράματα που πραγματοποίησε μέσα στις αίθουσες του σημερινού Μουσείου Λεπρών.

Επισκεπτόμενοι το μουσείο...
Με τις παραπάνω γνώσεις κατά νου, η επίσκεψη σας μπορεί να αποκτήσει πολύ μεγαλύτερη αξία καθώς τριγυρνάτε μέσα στα δωμάτια του παλιού αυτού κτηρίου και αναζητώντας το εργαστήριο του G. H. A. Hansen, παρατηρώντας τους θαλάμους όπου απομόνωναν τους λεπρούς ή την εκκλησία όπου οι ασθενείς περνούσαν την ώρα τους με προσευχές.
Επιπλέον, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε σπάνιες φωτογραφίες που περιγράφουν την πορεία και τα αποτελέσματα που έχει η ασθένεια της λέπρας πάνω στο ανθρώπινο σώμα, καθώς και σκίτσα από ανθρώπους που έπασχαν από τη διόλου σπάνια αυτή νόσο, μία εμπειρία που δεν δύναται να χαρακτηριστεί ευχάριστη.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι θα έρθετε σε επαφή με το παλαιότερο από τα τρία νοσοκομεία λεπρών της Bergen που αποτέλεσε τη διεθνή πρωτεύουσα των λεπρών μεταξύ 1850 και 1900. Το νοσοκομείο του St. George, όπου σήμερα στεγάζεται το μουσείο, χαρακτηρίζετε από πολλούς ως ένα μνημείο χιλιάδων ανθρώπινων τραγωδιών ενώ ο τελευταίος λεπρός που πέθανε εκεί ήταν μόλις το 1946.
Προχωρώντας στο σπανιότατο αρχείο των λεπρών θα έρθετε σε επαφή –μεταξύ άλλων- με καταλόγους ασθενών από πλήθος περιόδων, στοιχειωθετόντας στο μυαλό σας με το καλύτερο ίσως δυνατό τρόπο τον πόνο και τη τραγωδία που επιβάλει η νόσος αυτή στους ανθρώπους που προσβάλει.

Μην περιμένετε να συναντήσετε κάτι το εντυπωσιακό, γιατί θα απογοητευτείτε. Το μουσείο στην πραγματικότητα παρουσιάζει το νοσοκομείο όπως ακριβώς ήταν την περίοδο που στο εσωτερικό του διέμεναν χιλιάδες λεπροί, με όλα τα δωμάτια και τα αντικείμενα των ασθενών σε εξαιρετική κατάσταση.
Πέρα από τις γνώσεις που θα αποκομίσετε για τον αντίκτυπο στην υγεία του ανθρώπου, θα κατανοήσετε πλήρως το κοινωνικό στίγμα που καλούνταν να κουβαλήσουν στις πλάτες τους οι ασθενείς κατά και αμέσως μετά τον μεσαίωνα.. ένα στίγμα που φορτώνει σήμερα τις πλάτες εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων.

Αναζητώντας του λεπρούς...
Αν επομένως βρεθείτε κάποια στιγμή στη δεύτερη πρωτεύουσα της Νορβηγίας και θελήσετε να επισκεφθείτε το διόλου ευχάριστο αυτό μουσείο –ελπίζοντας ότι ακολουθήσατε τις προτροπές μου και χρησιμοποιήσατε το τρένο- βγείτε απλά από το σιδηροδρομικό σταθμό και αναζητήστε σε πολύ κοντινή απόσταση προς τα ανατολικά το τέλος της οδού Kong Oscarsgate σε μία παλιά πύλη της πόλης από το 1628. Στον αριθμό 59 της οδού θα συναντήσετε το μουσείο, Lepramuseet όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, σε πολύ κοντινή απόσταση με τα πόδια από το κέντρο και τη ξακουστή ψαραγορά της πόλης.
Έχετε κατά νου ότι ανοίγει μόνο το καλοκαίρι, από μέσα Μαΐου έως τέλη Σεπτεμβρίου μεταξύ 11 το πρωί και 3 ή 4 το μεσημέρι, αλλά αν θελήσετε να το επισκεφθείτε εκτός «επίσημης περιόδου» είναι εφικτό αφότου έρθετε σε επικοινωνία με τους υπεύθυνους του μουσείου μέσω email (lepramuseet@bymuseet.no) ή τηλεφώνου (47 55 55 20 00).

---

νέα παράξενη σειρά
Ο Παράξενος Ταξιδιώτης
Ταξιδεύει σε Απαγορευμένα Μουσεία
Αλήθεια, τι καταλαβαίνετε διαβάζοντας τον τίτλο αυτής της στήλης; Γιατί ένα «μουσείο» μπορεί να είναι «απαγορευμένο»; Απαγορευμένο ως προς τι; Έχει απαγορευτεί η λειτουργία του; Οι γνώσεις που φυλάει αφορούν μία αθέατη, άγνωστη ή διαφορετική πλευρά της ιστορίας; Ή μήπως απαγορευμένο γιατί αποτελεί έναν τόπο όπου ο άνθρωπος έχει εξορίσει στιγμές της ιστορίας του που προσπαθεί πλέον να ξεχάσει; Και με τον όρο «μουσείο», τι εννοούμε; Κατ’ αρχήν, ξεχάστε τη συμβατική έννοια του όρου, ή μάλλον μην την αφήσετε να περιορίσει την αντίληψη σας. Λέγοντας «μουσείο» σε αυτή τη στήλη εννοούμε έναν χώρο που να έχει την ικανότητα να «εκπαιδεύσει» το συνειδητό επισκέπτη, όπως ακριβώς μπορεί ένα συμβατικό μουσείο. Με λίγα λόγια, μπορεί μεν να είναι ένα μουσείο όπως το νοούμε όλοι, αλλά μπορεί να είναι και ένα παρεκκλήσι, ένα ιστορικό θεματικό πάρκο, κάποια στοά, μία πλατεία, ή ακόμα και μία ολόκληρη πόλη. Άρα, ένα «απαγορευμένο μουσείο» είναι ένα μουσείο απαγορευμένης ιστορίας... τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Ας ταξιδέψουμε λοιπόν αναζητώντας τα, αναζητώντας την δική τους απαγορευμένη ιστορία...