Επισκεπτόμενος κανείς τη Φινλανδία δύσκολα επιλέγει ως προορισμό του κάποια πόλη πέρα από την πρωτεύουσα της χώρας, το Ελσίνκι, έδρα αρκετών «απαγορευμένων μουσείων» (Μουσείο Ιατρικής Ιστορίας, κ.α.). Στην παρούσα όμως στήλη, θα χρειαστεί να ταξιδέψουμε στη σκανδιναβική επαρχία ώστε να δούμε το πλέον «απαγορευμένο μουσείο» της χώρας –κατά την ταπεινή μου άποψη-, το Μουσείο Κατασκοπίας στην πόλη Τάμπερε (Tampere), το πρώτο του είδους του παγκοσμίως...

Αν και ιδρύθηκε σχεδόν μια δεκαετία πριν, εντούτοις ανάμεσα στα εκθέματα του συγκαταλέγονται συσκευές, μηχανισμοί και οπτικοακουστικά αρχεία από το Ψυχρό Πόλεμο και ακόμα παλαιότερα, μαζί με στοιχεία και αποδείξεις από το διεθνές κατασκοπευτικό παρασκήνιο όπως διαμορφώνεται σήμερα.
Οργανωμένο από μία ομάδα σοβαρών ερευνητών –οι οποίοι χαίρουν της βοήθειας βετεράνων πρακτόρων διάφορων σχετικών οργανώσεων διεθνώς (όπως π.χ. KGB, CIA, κ.α.)- ιδρύθηκε τον Μάιο του 1998 και δύο χρόνια αργότερα (2000) συμμετείχε στην οργάνωση του «αδελφού» μουσείου Inter-national Spy Museum στην Washington των ΗΠΑ.

«Ανακαλύψτε οτιδήποτε οι μυστικοί πράκτορες δεν επιθυμούν να γνωρίζετε!», αναφέρουν με περισσό ενθουσιασμό οι σύγχρονοι εναλλακτικοί ταξιδιωτικοί συγγραφείς Κρίστιαν Λόουσον και Ανιέλι Ρούφους, για να συνεχίσουν: «το Μουσείο Κατασκοπίας του Τάμπερε ρίχνει φως στην ιστορία μερικών από τους πιο διάσημους κατασκόπους, καθώς και στην πορεία μερικών εκ των πιο ισχυρών διεθνών κατασκοπευτικών οργανισμών παγκοσμίως!»
Ας τα πάρουμε όμως όλα από την αρχή..

Ένα Μουσείο Μίας Παράλληλης Ιστορίας
Η ιστορία της κατασκοπίας –εξαιρετικά πλούσια και πολύπλοκη- έχει τις ρίζες της στα πρώτα ακόμα βήματα του ανθρώπινου πολιτισμού, μιας και πάντοτε υπήρχαν πληροφοριοδότες και πληροφοριοδέκτες πολιτικών, οικονομικών ή στρατιωτικών απόρρητων δεδομένων. Ανατρέχοντας στη δική μας ιστορία, ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελεί η περίπτωση του Σπαρτιάτη Εφιάλτη, ο οποίος υπό την πίεση και τη διπλωματική προσέγγιση των Περσών αποκάλυψε το ορεινό πέρασμα Ανόπαια που οδηγούσε πίσω από τις γραμμές των Ελλήνων και στην ουσία έκρινε τη μάχη των Θερμοπύλων.
Όμως δεν είναι μόνο αυτό.. Σε κάθε μεγάλη ιστορική μάχη, σε κάθε σημαντικό διπλωματικό επεισόδιο, σε κάθε ιστορική διακρατική διαπραγμάτευση πέρα από τα γνωστά γεγονότα που έχουν καταγραφεί και πλέον διδάσκονται στις σχολικές αίθουσες, υπάρχει και μία παράλληλη αθέατη μάχη σε κατασκοπευτικό επίπεδο.
«Μία απλή κατασκοπευτική μηχανή ή κάποιο σχετικό κρυπτογραφικό σύστημα δύναται να έχει επηρεάσει την τωρινή μορφή του κόσμου πολύ περισσότερο ακόμα και από τις γνωστότερες σήμερα πολιτικές προσωπικότητες ή κυβερνήσεις παγκοσμίως!», μας ανέφερε με ενθουσιασμό ο ιδρυτής του μουσείου, Teppo Turja. Και πράγματι, δεν έχει άδικο αν αναλογιστεί κανείς περιπτώσεις όπως αυτή του Richard Sorge ή του κρυπτογραφικού συστήματος Enigma που έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο στην ήττα του Α. Χίτλερ κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Και όμως, όσο σημαντική και αν είναι αυτή η «παράλληλη» πλευρά της ιστορίας, σχεδόν κανένα μουσείο παγκοσμίως δεν την παρουσιάζει. Αλλά ακόμα και αν κάποιο φέρει σχετικό χώρο αφιερωμένο στην κατασκοπία, όπως π.χ. μία ολόκληρη πτέρυγα στο Imperial War Museum του Λονδίνου, δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο απλό κοινό!
Με λίγα λόγια, δίνεται η εντύπωση ότι η διεθνής ιστοριογραφία αγνοεί εσκεμμένα τη σημαντικότητα της κατασκοπίας ανά τους αιώνες και κυρίως αρνείται να την παρουσιάσει στο ευρύ κοινό!

Γνωρίζοντας τα παραπάνω, μπορείτε πλέον να κατανοήσετε την αίσθηση που προκάλεσε το Μουσείο Κατασκοπίας –Vakoilumuseo για τους ντόπιους- όταν άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του στο Τάμπερε της Φινλανδίας, μιας και αποτελούσε το πρώτο «ανοικτό για όλους» μουσείο κατασκοπίας, το οποίο μάλιστα δεν παρουσίαζε απλά την ιστορία ενός κατασκοπευτικού οργανισμού μίας χώρας, αλλά την κατασκοπία σε παγκόσμιο επίπεδο προσπαθώντας να συνδέσει μεταξύ τους μεγάλους και διαφορετικούς κατασκοπευτικούς οργανισμούς!
Κάπως έτσι, αποτέλεσε το πρώτο μουσείο αφιερωμένο σε μία -ας μου επιτραπεί η έκφραση- «απαγορευμένη» παράλληλη ιστορία της ανθρωπότητας.. την ιστορία της κατασκοπίας.

Επίσκεψη στο Μουσείο
Το Μουσείο Κατασκοπίας του Τάμπερε βρίσκεται στην περιοχή Finlayson στο κέντρο της πόλης και στεγάζεται στο δεύτερο όροφο του Tullintori Shopping Center. Με λίγα λόγια, είναι εύκολα προσβάσιμο με ποικίλους τρόπους, όπως π.χ. μέσω tunnel από την κεντρική πλατεία Keskustori της πόλης, από τις 9 το πρωί έως τις 6 το απόγευμα καθημερινά.
Όποιο τρόπο και αν επιλέξετε να το επισκεφτείτε, αν για κάποιο λόγο χαθείτε στο δρόμο, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μέσω τηλεφώνου στο +358 3 2123 007 ή απλά να ρωτήσετε κάποιο ντόπιο για την οδό Satakunnankatu (και πιο συγκεκριμένα τον αριθμό 18).
Αν και το αντίτιμο εισόδου, το οποίο πληρώνετε στα γκισέ αμέσως μετά την πύλη του μουσείου, ανέρχεται μόλις στα 7 € (5,5 € για παιδιά), εντούτοις δεν περιλαμβάνει σχεδόν κανένα από τα πολλά διαδραστικά εκθέματα του μουσείου, όπως π.χ. το test κατασκόπων, τον ανιχνευτή ψεύδους, κλπ. Κάπως έτσι, αν επιθυμείτε –όπως είναι φυσικό- να πειραματιστείτε με τα εκθέματα, τότε πρέπει να βάλετε βαθειά το χέρι στην τσέπη, μιας και π.χ. για τον ανιχνευτή ψεύδους πρέπει να πληρώσετε επιπλέον 50 €!

Περιήγηση στα Παρασκήνια της Ιστορίας
Αφού πληρώσετε το αντίτιμο εισόδου, μπορείτε πλέον να περιηγηθείτε στα εκθέματα του Μουσείου Κατασκοπίας, τα οποία και είναι οργανωμένα ανά κατηγορίες σε πτέρυγες με ξεκάθαρες ονομασίες που υποδηλώνουν το είδος των εκθεμάτων τους.
Κάπως έτσι, στην πτέρυγα Κρυμμένα Ξίφη θα δείτε πως ένα μπαστούνι μπορεί να μετατραπεί σε ξίφος, ενώ στην πτέρυγα Όπλα Πρακτόρων πως μία ομπρέλα μπορεί να μετατραπεί σε όπλο εκτόξευσης δηλητηρίου ή ένα ρολό μέτρησης σε ένα θανατηφόρο revolver.
Στην πτέρυγα Ρώσοι Commandos μπορείτε να δείτε στοιχεία που το μουσείο εξασφάλισε μέσω ενός διπλού πράκτορα της KGB και της CIA, όπως απόρρητοι χάρτες της KGB, συσκευές μικροφίλμ από τη Σοβιετική Ένωση του 1980’, κ.α.
Στην πτέρυγα Κατασκοπία Σημάτων μπορείτε να δείτε πως ο γερμανικός κρυπτογραφικός κώδικας Enigma «έσπασε» από Βρετανούς κατασκόπους, αλλά και πως η εξέλιξη αυτή απέτρεψε τους Γερμανούς από το να βυθίσουν σημαντική στρατιωτική δύναμη που κατέφθανε στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ.
Στην πτέρυγα Απόρρητοι Χάρτες μπορείτε να ενημερωθείτε για την κατασκοπία της Ιαπωνικής πολεμικής στρατηγικής από τον πράκτορα Richard Sorge, η οποία ευθύνεται έως ένα μεγάλο βαθμό για τη σημερινή μορφή που έχει ο κόσμος μας, μιας και βοήθησε τους συμμάχους να σταματήσουν τον Α. Χίτλερ κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στην πτέρυγα Κάμερες Κατασκοπίας και Νυχτερινή Όραση μπορείτε να δείτε μία σπανιότατη μηχανή κατασκοπίας, την επονομαζόμενη και «Carl Zeiss air reconnaissance camera», η οποία σύμφωνα με τη Συνθήκη της Μόσχας (1945) δεν θα έπρεπε να υπάρχει σήμερα, μιας και ανάμεσα στους όρους ανακωχής ήταν η καταστροφή όλων των κατασκοπευτικών μηχανών.
Από την άλλη, στην πτέρυγα Γυναίκες Πράκτορες θα δείτε ένα δακτυλίδι με χαραγμένα πάνω του τα αρχικά “MZ”, το οποίο και κατά πάσα πιθανότητα ανήκε στη γνωστότερη σήμερα παγκοσμίως γυναίκα πράκτορα, την Margaretha Gertrud Zelle ή αλλιώς.. Mata Hari. Βέβαια, δεν αποτελεί ένα απλό δακτυλίδι, αλλά αποθηκευτικό χώρο μικροσκοπικών δηλητηριώδη χαπιών, το οποίο και έφτασε στο Μουσείο Κατασκοπίας χάρη σε ένα Γερμανό πρώην στρατιώτη των SS.
Επιπλέον, στην πτέρυγα Μυστικοί Πράκτορες και Γραφείο Παραχάραξης μεταξύ άλλων θα συναντήσετε πληροφορίες για τον Algot Niska, ο οποίος καταδικάστηκε σε πολυετή φυλάκιση για την παραχάραξη 150 διαβατηρίων, ενώ κατάφερε να επιβιώσει των βασανιστηρίων και τελικά να διαφύγει από τις φυλακές της Gestapo..

Τα παραπάνω, εντυπωσιακά ομολογουμένως, εκθέματα δεν είναι παρά μόνο ένα μικρό μέρος του πλήθους των σχετικών που εκτίθενται στο Μουσείο Κατασκοπίας του Τάμπερε, το οποίο πέρα των παραπάνω φέρει πτέρυγες με ονόματα όπως Αόρατοι Πράκτορες, Πράκτορες Αλεξιπτωτιστές, Κατασκοπευτικοί Οργανισμοί, Μετάλλια και Διακρίσεις, Κατασκοπευτική Στοά, κλπ.

Ομιλίες/ Διαλέξεις Κατασκόπων
Αν και το μουσείο, όντας φυσικά ιδιωτικό (ποια κρατική υπηρεσία θα πρόβαινε σε μία τέτοια πρωτοβουλία;), έφτασε αρκετές φορές σε σημείο πτώχευσης, εντούτοις μετά από 3 ανεπιτυχείς μετακομίσεις κατάφερε το Φθινόπωρο του 2003 να βρει τους σημερινούς χώρους που στεγάζεται. Έκτοτε, η ανάπτυξη ήταν εντυπωσιακή, όντας πλέον στο κέντρο της πόλης.
«Απλά θα σας αναφέρω το εξής: το επόμενο κιόλας έτος [σ.σ.: εννοεί της 4ης μετακόμισης], το 2004, οι επισκέπτες μας υπερδιπλασιάστηκαν φτάνοντας τους 20.000!», ανέφερε ο Teppo Turja χαρακτηριστικά.
Πέρα όμως των σπάνιων εκθεμάτων του μουσείου που συνεχώς εμπλουτίζονται –π.χ. το 2005 το μουσείο δημιούργησε από δωρεές συλλεκτών μία ολόκληρη πτέρυγα αφιερωμένη στο Ψυχρό Πόλεμο, το 2006 παρουσίασε ένα όπλο berretta που χρησιμοποίησε η Mossad ενάντια στον Μαύρο Σεπτέμβρη και μία σπανιότατη φωτογραφική μηχανή Photo-sniper της KGB για παρακολούθηση πολιτών, κλπ.- το Vakoilumuseo έχει να επιδείξει μία πληθώρα παράλληλων εκδηλώσεων.
Για παράδειγμα, κάθε χρόνο δίνονται διαλέξεις ανάλογα με τα στοιχεία που η διοίκηση του μουσείου εξασφαλίζει, όπως π.χ. το 2003 για την ιστορία του Sidney Reilly που ενέπνευσε την δημιουργία του κινηματογραφικού ήρωα James Bond, το 2004 για την επιχείρηση Stella Polaris, κλπ.
Επίσης, κάθε χρόνο στις 17 Ιουνίου (διεθνής ημέρα κατασκοπίας) δίνονται ομιλίες από πρώην πράκτορες κατασκοπευτικών οργανισμών, όπως το 1999 ο Ülo Jogi της Erna που μίλησε για την Εσθονική ομάδα κατασκοπίας που κινήθηκε πίσω από τις γραμμές του Φινλανδικού στρατού, το 2004 η Pekka Sartola που μίλησε για τις κατασκοπευτικές δραστηριότητες στη Μέση Ανατολή και το Ισραήλ, κλπ.

Οπότε, αν κάποτε αποφασίσετε να επισκεφτείτε το πρώτο Μουσείο Κατασκοπίας της υφηλίου, ενημερωθείτε για τις εκδηλώσεις και τους καλεσμένους ομιλητές- πράκτορες, μιας και κάτι αντίστοιχο δύσκολα θα έχετε τη δυνατότητα να ζήσετε κάπου αλλού..

σημείωση:
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: www.vakoilumuseo.fi

---

νέα παράξενη σειρά
Ο Παράξενος Ταξιδιώτης
Ταξιδεύει σε Απαγορευμένα Μουσεία
Αλήθεια, τι καταλαβαίνετε διαβάζοντας τον τίτλο αυτής της στήλης; Γιατί ένα «μουσείο» μπορεί να είναι «απαγορευμένο»; Απαγορευμένο ως προς τι; Έχει απαγορευτεί η λειτουργία του; Οι γνώσεις που φυλάει αφορούν μία αθέατη, άγνωστη ή διαφορετική πλευρά της ιστορίας; Ή μήπως απαγορευμένο γιατί αποτελεί έναν τόπο όπου ο άνθρωπος έχει εξορίσει στιγμές της ιστορίας του που προσπαθεί πλέον να ξεχάσει; Και με τον όρο «μουσείο», τι εννοούμε; Κατ’ αρχήν, ξεχάστε τη συμβατική έννοια του όρου, ή μάλλον μην την αφήσετε να περιορίσει την αντίληψη σας. Λέγοντας «μουσείο» σε αυτή τη στήλη εννοούμε έναν χώρο που να έχει την ικανότητα να «εκπαιδεύσει» το συνειδητό επισκέπτη, όπως ακριβώς μπορεί ένα συμβατικό μουσείο. Με λίγα λόγια, μπορεί μεν να είναι ένα μουσείο όπως το νοούμε όλοι, αλλά μπορεί να είναι και ένα παρεκκλήσι, ένα ιστορικό θεματικό πάρκο, κάποια στοά, μία πλατεία, ή ακόμα και μία ολόκληρη πόλη. Άρα, ένα «απαγορευμένο μουσείο» είναι ένα μουσείο απαγορευμένης ιστορίας... τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Ας ταξιδέψουμε λοιπόν αναζητώντας τα, αναζητώντας την δική τους απαγορευμένη ιστορία...